Η κατεδάφιση της παλιάς εκκλησίας του Άγιου Σπυρίδωνα

 

Η κατεδάφιση της παλιάς εκκλησίας του Άγιου Σπυρίδωνα η οποία ανιστορίθη το 1850-1934

Αρχείο Κρητικού Σμάρω

Η φωτογραφία αποτυπώνει την χρονική στιγμή της κατεδάφισης της παλιάς εκκλησιάς του Άγιου Σπυρίδωνα. Οι θολοενοί γράφουν ιστορία φωτογραφίζονται στα γκρεμισμένα μπάζα και στο παλιό καμπαναριό με φόντο την γραμυθιά του Αγίου Σπυρίδωνα. 

     Τη δεκαετία του 1930 οι Θολοενοί αντιμετωπίζουν ένα πρόβλημα: Η εκκλησία τους είναι μικρή και όταν μαζεύονται όλοι τις Κυριακές, τις γιορτές, στους γάμους και στις κηδείες, δε χωράνε. ‘Όλοι συνειδητοποιούν πως πρέπει να μεγαλώσουν την εκκλησία του χωριού.Για άλλη μια φορά οι Θολοενοί καλούνται να πάρουν μια δύσκολη απόφαση. 

   

 Και την παίρνουν: αποφασίζουν πάση θυσία να κατεδαφίσουν τη μικρή εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνος και στη Θέση της να χτίσουν μεγαλύτερη. Είναι φθινόπωρο του 1934. ημέρα Κυριακή. Μετά το τέλος της Θείας Λειτουργίας όλο το χωριό συγκεντρώνεται να παρακολουθήσει και να βοηθήσει στην κατεδάφιση της παλιάς εκκλησίας που θα σηματοδοτήσει και την αρχή των εργασιών για την ανέγερση της καινούριας. 

     Εκείνοι που Θα δώσουν το πρώτο κτύπημα με τις αξίνες τους για την κατεδάφιση είναι ο Ντώνης της Καλλούς (Αντώνης Στέργου ή Ντώναγας) και ο Αυγερινός Κωστή Αυγερινού (Βγερνάκκος ή Αυγερινός της Κωστίδενας).

   

 

Κάνουν το σταυρό τους και αρχίζουν. Όλοι είναι συγκινημένοι και δακρυσμένοι. Σιγά-σιγά όμως η συγκίνηση υποχωρεί και δίνει τη θέση της στην επιθυμία να βοηθήσουν σ’ αυτό που γίνεται αυτή τη στιγμή. Αρχίζουν να δουλεύουν όλοι και η δουλειά προχωρεί πολύ γρήγορα. ‘Όσοι δεν κρατούν αξίνες και κασμάδες, κρατούν φτυάρια και κάνουν σωρούς τα μπάζα, τα φορτώνουν στα γαϊδουράκια και τα μεταφέρουν πέρα στο ποτάμι για πέταμα. Οι γυναίκες κουβαλούν από τη βρύση με τις στάμνες και τα σταμιά νερό για τους άνδρες που δουλεύουν ασταμάτητα. Ακόμη και τα μικρά παιδιά με τα λαγήνια και τα σουραδάκια τους πηγαινοέρχονται από τη βρύση φέρνοντας νερό. Άλλες γυναίκες φέρνουν από τα σπίτια ψωμί, τυρί, ελιές και ό,τι άλλο μπορούν, για να κολατσίσουν αυτοί που δουλεύουν, μιας και είναι αποφασισμένοι, όσο αντέχουν οι δυνάμεις τους, να μη σταματήσουν.

     Μέχρι το ηλιοβασίλεμα η πολλή δουλειά σχεδόν τελείωσε. Το οικόπεδο ετοιμάστηκε. Μετακίνησαν την Αγία τράπεζα και μέσα στην κοιλότητα του στρογγυλού στηρίγματος της Αγίας τράπεζας βρίσκονται τα ονόματα εκείνων που έκαμαν κάποτε την μικρή γκρεμισμένη ήδη  παλιά εκκλησία του Άγιου Σπυρίδωνα

Το ξυλόγλυπτο εικονοστάσι της παλιάς εκκλησίας του Αγίου Σπυρίδωνα διασώζεται μέχρι σήμερα γιατί χαρίστηκε στο ναό του Αγίου Παντελεήμονα στη Μεσαιωνική Πόλη, μετά από  υπόδειξη του Μητροπολίτη Απόστολου (Τρύφωνος) οποίος τότε ευλόγησε τον θεμέλιο λίθο της νεοαναγειρόμενης εκκλησιάς του πολιούχου μας Αγίου Σπυρίδωνα.

 

Στο βιβλίο του κ .Α. Θεοδοσίου «Ξυλόγλυπτα εικονοστάσια στη πόλη της Ρόδου» γίνεται εμπεριστατωμένη μελέτη στα τυπολογικά ,μορφολογικά, τεχνικά και χρονολογικά στοιχεία που αφορούν το παλιό εικονοστάσι του Αγίου Σπυρίδωνα και πολιούχου μας και μετά το 1933 είναι πλέον το εικονοστάσι του Αγίου Παντελεήμονα.

       Μέχρι τις αρχές του 18ου αιώνα, δεν επιτρεπόταν να χτίζονται από τους Έλληνες της Δωδεκανήσου εκκλησίες και σχολεία. Έτσι, ο ντόπιος πληθυσμός ήταν αναγκασμένος να ασκεί τα θρησκευτικά του καθήκοντα στις εκκλησίες που ήταν κτισμένες στα χωριά πριν την Οθωμανική κατάκτηση του νησιού το 1522.Η πρώτη εκκλησία που πήρε άδεια να οικοδομηθεί με χρονοδιάγραμμα κατασκευής 40 ημερών ήταν τα "Εισόδια της Θεοτόκου" το 1750 στη Μητρόπολη Ρόδου .Μετά το 1830, αρχίζει η μαζική οικοδόμηση εκκλησιών στα χωριά, συνήθως στην θέση των προϋπαρχόντων, αφού πρώτα τις γκρέμιζαν, ώστε να επαναχρησιμοποιήσουν τα υλικά στην νέα εκκλησία που θα οικοδομούνταν.

Έτσι εξηγείται και η κτητορική επιγραφή κάτω από την εικόνα του Προδρόμου στο παλιό εικονοστάσι του Αγίου Σπυρίδωνα όπου αναφέρει ότι "Ανιστορίθη ο θείος ούτος ναός το ιερόν τέμπλο δια συνδρομής των κατοίκων της κώμης ταύτης εν έτει 1850- Αρχιερατούντος του Αγίου Ρόδου κ. Ιακώβου του Πατμίου - Χειρ Μιχαήλ Μίγκλη ...." η κώμη που αναφέρεται είναι το χωριό Θεολόγος-Θολός